Gids
Pantoffels - en de heldhaftige kant van hun dragers
Hij heeft een slechte pers gehad tot nu toe, de gehaaide held. En dat is al zo sinds het einde van de 19e eeuw. In die tijd was hij berucht als een stille, muisstille man in een "pantoufle" (Frans voor pantoffel) en een kamerjas: hij staat onder curatele van zijn huisvrouw, is apolitiek tot op het punt van naïviteit en leeft een bezadigd, afgezonderd leven in zijn idyllische huis. Het symbool van de zogenaamd zo bezadigde Biedermeier.
Maar een echte held stoort zich niet aan zulke dingen. Hij schuifelt door de decennia en eeuwen op zijn pantoffels. Tijden veranderen - en zij hebben hem, de drager van pantoffels, die altijd zijn recht op gezin en privé-leven heeft verdedigd, de laatste decennia zeker in het gelijk gesteld.
Het lijkt antediluviaans wie nog de donderende vader des huizes zou willen spelen, de strenge pater familias met een eerbiedig opkijkende echtgenote. Maar deze verandering van rol alleen geeft bij lange na niet de ware heldhaftigheid van de moderne pantoffeldrager weer.
De moderne pantoffelheld is te herkennen aan zijn rationele benadering van de eisen van de arbeidswereld. En de pantoffel, de huispantoffel, kan tegenwoordig ook worden geherinterpreteerd als symbool voor het vermogen om werk af te maken.
Na het werk moet je rusten. In slippers.
Juist in de wereld van de arbeid is het meest gebeurd. In het tijdperk van laptops, internet, mobiele telefoons en andere "slimme" technologieën vervagen werktijd en vrije tijd tot een onafscheidelijk amalgaam. Het verslag dat niet af was, wordt thuis op de computer verder geformuleerd. Indien nodig worden werkorders in het weekend per e-mail aanvaard. Mensen kunnen werken en zijn vooral toch de klok rond bereikbaar.
Maar de held - heldhaftig als hij is - weet hoe hij zich moet verzetten. Hij trekt zijn pantoffels aan en het is hem nu duidelijk: Ik zou graag later gaan, maar niet nu.
De pantoffel is het filosofische schoeisel van iemand die volledig één is met zichzelf, het symbool van een privé-leven waar baas noch collega zich mee hoeven te bemoeien. En deze heldhaftige levenshouding is geen toeval.
De verdediging van de privacy. In slippers.
De pantoffel werd overgenomen uit Perzië. De Perzische cultuur maakte een strikt onderscheid tussen buitenste en binnenste (en dan nog binnenste) kamers. De "barbusche" (van Perzisch pā, Duits "Fuß", en pūschīdan, Duits "anziehen") werd het Franse "babouche" en het Duitse "Pusche". En de omleidingen via het Franse "pantoufle" maakte er het Duitse "Pantoffel" van.
Maar de slof bestaat ook in Oost-Azië, bijvoorbeeld in Japan, waar privacy altijd hoog in het vaandel heeft gestaan. Iedereen die met zware straatschoenen een Japanse flat binnenstrompelt, pleegt heiligschennis. Hier geldt zeker: buiten en binnen zijn verschillend. Er zijn hier zelfs speciale pantoffels die uitsluitend voor het toiletbezoek worden verstrekt - ook een vorm van een "binnenste" kamer.
Men zou verbaasd kunnen zijn. Het cliché gelooft immers dat wij de altijd ijverige, onvermoeibaar werkende Japanner kennen die tien of meer uren op kantoor doorbrengt. Dat is zeker waar - maar de Japanners trekken ook de voordeur achter zich dicht, glijden in hun pantoffels en zijn voortaan maar één ding: privé-mensen.
Slippers. Je zult ze herkennen aan hun schoeisel.
En zo voegen de zogenaamd onopvallende pantoffels zich misschien ook in de lange rij van revolutionaire kledingstukken. De boerenpantoffels, de sansculottes van de Franse Revolutie - en nu pantoffels als modern symbool in de strijd tegen een professionele wereld die het werk voortdurend comprimeert en niet langer in de tijd kan worden opgesloten.
In ieder geval moeten er monumenten worden opgericht voor de pantoffelheld en zijn pantoffels. Want als de wereldgeschiedenis wat minder in laarzen en wat meer op pantoffels was doorkruist, zou het haar werkelijk goed hebben gedaan.
