Kluizenaars die over de hele wereld bekend zijn - is dat niet tegenstrijdig? Ja en nee als het om de Kartuizers gaat. Wie kan hen kennen, wier kloosters je niet kunt bezoeken, zelfs hun kerken niet? Zij zijn kluizenaars, hebben zich teruggetrokken uit de wereld, gaan niet met anderen om en houden van stilte. Na hun dood, zal zelfs geen naam hun graf sieren, enkel een eenvoudig houten kruis. En dat is niet meer dan logisch, want het motto van de kartuizerorde luidt: Stat crux, dum volvitur orbis - het kruis staat terwijl de wereld draait.

Terwijl de wereld draait, brengt de kartuizer zijn leven door in zijn klooster. En dat is al zo sinds de stichting van de orde door de heilige Bruno van Keulen, die in de 12e eeuw, op zoek naar steeds meer eenzaamheid en innerlijkheid, zijn plaats vond in de Franse Voor-Alpen: het bergmassief van de Chartreuse, waaraan de orde haar naam ontleende en waar het grote Charterhouse staat, de Grande Chartreuse, het moederklooster.

Kluizenaars leven niet in de dag, en de kartuizers al helemaal niet. Elke monnik heeft een klein huis, zeker ruim genoeg als een enkele woning, maar schaars gemeubileerd. Hij heeft er niets overbodigs in, maar dit huis, de cel, is zijn microkosmos. Want er is ook een "buiten" voor de kartuizer, en dat is zijn tuin, die bij elk huis hoort en omgeven is door hoge muren. Hier vindt de monnik toegang tot de natuur en gelegenheid tot lichamelijke arbeid, het noodzakelijke evenwicht in een leven vol gebed, meditatie, studie, lectuur. En dan is er nog een derde element naast geest en natuur: dat van de schepping. Het is een kleine werkplaats die elke monnik naar hartelust kan beoefenen. Zeer populair zijn houtdraaien, boekbinden, smeden. Maar hier hoeft hij niets te produceren dat verkocht wordt, maar het is een plaats waar hij zijn scheppende kracht en creativiteit integreert in het geestelijke. Kartuizers zijn echter niet zomaar kluizenaars, zij zijn een gemeenschap van kluizenaars en komen bij bepaalde gelegenheden bijeen.

Vooral om te bidden in de kerk, vooral 's nachts. Want kartuizers zijn extreme vroege vogels. Hun dag begint reeds om 23.30 uur en zij wijden vele uren van de nacht aan de eredienst. Maar het zijn geen extremisten. De wekelijkse stilte wordt elke maandag onderbroken, want dan wordt er al sinds mensenheugenis gewandeld. En dat is meestal een lange wandeling in de omgeving van het klooster, waar ze zich ontspannen en met elkaar praten, nieuwtjes uitwisselen. Een noodzakelijke onderbreking van de strenge stilte, belangrijk om tegemoet te komen aan de menselijke behoefte aan uitwisseling en conversatie.

Met vreugde wijzen de kartuizers erop dat hun orde "nooit hervormd hoefde te worden omdat zij nooit misvormd is geweest". Dit kan te maken hebben met het feit dat er altijd maar een paar kartuizers zijn (momenteel wereldwijd zo'n twee- à driehonderd), maar ook met het feit dat hun organisatiestructuur gebaseerd is op solidariteit. Want niet ieder lid van de orde voelt zich geroepen tot de strikte eenzaamheid van een kartuizerhuis. Zij die afzondering zoeken maar meer activiteit nodig hebben, vinden beide bij de broeders. Zij hebben hun eigen werkruimtes en zorgen voor het reilen en zeilen van het klooster. Ja, ze gunnen de kluizenaars hun volkomen doelloze en onbeschikbare leven, en dat heeft zich in de loop der eeuwen bewezen. Maar zij zoeken ook de stilte van het gebed als ambachtslieden, tuiniers of landbouwers. En als een nieuwe machine kan helpen om meer tijd voor stilte te hebben, dan wordt die gekocht. Ja, alleen als deze gewonnen tijd niet aan een andere activiteit wordt besteed. Een interessant model dat het bespreken waard is, vooral omdat het ook economisch vrij succesvol is. De kartuizers zijn echter niet zozeer wereldberoemd als hun likeur. Maar het is de moeite waard na te denken over hun manier van leven, over hun houding tegenover hebben en zijn, want het is zeer actueel.

Martin Erdmann